Page 86 - Biologia, Biologia na czasie, podręcznik, klasa 2, zakres rozszerzony

Mechanizmy wspomagające wymianę gazową

Spośród wszystkich zwierząt wodnych wymiana gazowa najefektywniej zachodzi u ryb.
Wspomagają ją liczne przystosowania zjologiczne, m.in. ruchy pokryw skrzelowych,

działanie tryskawki i przeciwprądowy mechanizm przepływu krwi przez skrzela.

 Działanie pokryw skrzelowych i tryskawki
U ryb o kostnym szkielecie występują pokrywy skrzelowe, które działają na
zasadzie pompy umożliwiającej przepływ wody przez skrzela. Z kolei ryby
chrzęstnoszkieletowe są zaopatrzone w tryskawkę, która u gatunków
przydennych wspomaga wymianę gazową.
ryba o kostnym szkielecie ryba chrzęstnoszkieletowa

pokrywy
skrzelowe
tryskawka

Podczas otwierania pyska pokrywy Pysk pozostaje zamknięty, U ryb przydennych, np. płaszczek,
skrzelowe przylegają do ciała ryby a pokrywy skrzelowe się tryskawka znajduje się po grzbietowej
i zamykają szczeliny skrzelowe. unoszą. Dzięki temu woda stronie ciała. Przez otwór tryskawki do
Dzięki temu woda wpływa do pyska, wypływa na zewnątrz ciała. skrzeli wciągana jest woda pozbawiona
a następnie obmywa skrzela. zanieczyszczeń z dna.

woda
 Mechanizm przeciwprądów
150 120 90 60 30
W mechanizmie przeciwprądów krew przepływa
przez blaszkę skrzelową w odwrotnym kierunku
niż obmywająca tę blaszkę woda. W rezultacie
1
ciśnienie parcjalne tlenu we krwi stopniowo
rośnie, chociaż zawsze jest nieco niższe niż 140 110 80 50 20
ciśnienie parcjalne tlenu w wodzie. Dzięki temu krew
krew płynąca przez skrzela otrzymuje bez Wymiana gazowa zachodzi dzięki różnicom ciśnień
przerwy tlen. parcjalnych tlenu między krwią a wodą. Liczby na sche-
macie oznaczają wartości ciśnienia parcjalnego tlenu.
fragment łuku
skrzelowego
listki
skrzelowe

tętnica
tętnica skrzelowa skrzelowa
odprowadzająca doprowadzająca blaszki
(krew utlenowana) (krew odtlenowana) skrzelowe

1 Ciśnienie parcjalne (cząstkowe) – ciśnienie wywierane przez cząsteczki danego gazu wchodzącego
w skład mieszaniny różnych gazów (np. ciśnienie parcjalne tlenu wchodzącego w skład powietrza).
408